Nefes Darlığı Nedir?
Nefes darlığı; nefes alırken alınan havanın yetersiz gelmesi, nefes almada zorlanma ve bunlara ek olarak göğüste daralma-sıkışma hissi olarak tanımlanan bir sağlık sorunudur. Tıbbi adı dispne olan nefes darlığı pek çok nedenden kaynaklanabilir. Nefes darlığına; göğüste sıkışma, boğulma veya panik hissi eşlik edebilir. Bu şikayet her zaman olmayabilir, zaman zaman oluşabilir. Bazen de bu şikayet giderek kötüleşen bir tablo oluşturabilir.
Nefes darlığı pek çok hastalığın belirtisi olarak görülebiliyor. Bu nedenle yeteri kadar nefes alamadığınızı hissediyorsanız mutlaka altında yatan sebebin araştırılması gerekiyor. Başta akciğer olmak üzere kalp, sindirim, böbrek hastalıklarının yanı sıra alerji ve aşırı kilo gibi faktörler nefes darlığı hissedilmesine yol açabiliyor. Nefes darlığı neden olur sorusunun yanıtı, akciğere ait nedenler ve akciğer dışı nedenler olarak gruplandırılıyor.
Nefes Darlığı Neden Olur?
Nefes darlığı nedenleri:
- Astım,
- KOAH,
- Bronşit ve amfizem,
- Akciğer kanseri,
- Zatürre ve akciğerde su toplanması,
- Kalp krizi,
- Kalp yetmezliği,
- Kalğ büyümesi,
- Kalp kapak hastalıkları,
- Damar tıkanıklığı,
- Kalp çarpıntısı,
- Kansızlık,
- Hipertiroidi,
- Reflü,
- Böbrek hastalıkları,
- Aşırı kio,
- Gebelik,
- Skolyoz.
Astım
Akciğerin nefes alma yani yeteri kadar havayı içine alma kapasitesi azalabiliyor. Buna neden olan birçok hastalık bulunuyor. Ancak bunlardan en yaygın görüleni astımdır. Astım hastalığında hastaların hava yollarında sıklıkla aşırı hassasiyete bağlı kasılmalar ve daralmalar görülüyor. Bu kanaldan yeteri kadar hava, gereken zamanda geçemediği için hasta nefes darlığı hissediyor. Bazı astımlı kişilerde ise egzersiz yapınca bir atak oluşabiliyor. Astımlı hastaların alerji yapan etkenlerden uzak durması, özellikle bahar aylarında kıyafetlerini her gün değiştirmesi önem taşıyor.
KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı)
Akciğerin yapısını bozan KOAH, akciğere yeterli havanın girmesini engelliyor. KOAH’a eşlik eden amfizemden ötürü akciğerlere hava girse bile havanın içindeki oksijen kan damarlarına yeteri kadar taşınamıyor. Dolayısıyla kişi oksijensiz kalıyor ve nefes darlığı hissediyor. KOAH’da oluşan nefes darlığı eforla birlikte artabiliyor. Akciğer ekspansiyonunu yani akciğerin açılabilmesini azaltan hastalıklarda, sıklıkla bu çeşit nefes darlığı olabiliyor. Günümüzde KOAH’ın artmasındaki neden sigara içimindeki artıştır. KOAH varsa mutlaka sigaranın bırakılması gerekiyor. Hava olayları da KOAH hastalarının semptomları üzerine etkili olabiliyor. Dağ havasında oksijen basıncı düşük olduğu için temiz hava ihtiyacını deniz kenarında gidermek daha sağlıklı olabiliyor. KOAH ve amfizem hastalarının 1.500 metreden yüksek yerlerde yaşamaları önerilmiyor.
Bronşit ve Amfizem
Sigaranın yanı sıra endüstrileşme, çevre kirliliği, fabrikada çalışma, akciğerin yapısını bozan partiküllere maruz kalma gibi nedenler de nefes darlığı yaratıyor. KOAH aslında temelde iki hastalığı barındırıyor: Kronik bronşit ve Amfizem. Bronşit kronik olduğu için geri dönüşümü olmayan bir hastalık olarak biliniyor. Sigaranın bırakılmasıyla birlikte şikayetler düzeliyor. Bazı fonksiyonlar geri dönmese de hastanın hayatını sorunsuz bir şekilde devam ettirmesi daha kolay oluyor. Amfizem ise akciğerin yapısının bozulmasıyla beraber aşırı hava birikimini akciğerde gösteriyor ve kısmen tedavi edilebiliyor.
Akciğer Kanseri
Nefes darlığının en ciddi nedenleri arasında yer alıyor. Hatta bu nefes darlıkları hastayı boğacak seviyede olabiliyor.
Zatürre ve Akciğerde Su Toplanması
Eski deyimiyle zatülcenp olan akciğer zarının iltihabı ve akciğerin içinde oksijenin geçişini azaltan zatürreler nefes darlığı şikayeti yaratabiliyor.
Bunların dışında pulmoner emboli gibi akciğer damarlarıyla ilgili kan damaları bozukluklarında kişide nefes darlığı şikayeti olabiliyor. Histoplazmoz veya tüberküloz gibi akciğerleri ve solunum yollarını etkileyen enfeksiyonlar da bu sorunu yaratabilir.
Kalp Krizi
Göğüste sıkışma ve nefes darlığı kalp krizinin belirtilerinden biri olarak meydana gelir.
Kalp Yetmezliği
İleri yaşlardaki hasta grupları en çok kalp yetmezliği şikayetiyle doktora başvuruyorlar. Bir kişide kalp yetmezliği olduğu zaman kalp büyüyor, kalp kasının kuvveti azalıyor ve kan yeterince pompalanamıyor. Akciğerlerden yeterince kan dönüşü olmaması, iyi atılamayan kan nedeniyle akciğerlerde sıvı birikimi oluşuyor. Akciğer ödem yapıyor, bu da kişiyi solunum yetmezliğine ve solunum cihazına bağlanmaya götürebiliyor. Özellikle sırt üstü yatamama kalp yetmezliğinin çok önemli bir belirtisi olarak kabul ediliyor. Çünkü sırt üstü yatarken nefes darlığı kalbe binen yük arttığı için daha fazla yaşanıyor. Hatta bu durumun çok ileri safhalarında kişiler yatarak değil, yalnızca oturarak uyuyabiliyor.
Kalp Büyümesi
Hastalarda kalp büyümesinde nefes darlığı olabiliyor.
Kalp Kapak Hastalıkları
Kalp kapak hastalıkları doğuştan olabileceği gibi sonradan romatizmaya ya da ileriki yaşlarda kapakların kireçlenmesine bağlı olarak da gelişebiliyor. Bu da yine nefes darlığı yaratabiliyor.
Damar Tıkanıklığı
Damar tıkandığı zaman kalp kasını besleyen damarın iyi çalışmaması nedeniyle o bölgeye yeterince kan gidemez. Kan akışı iyi olmadığında o kalp kası, aynı kalp büyümesindeki gibi zayıflıyor ve kişi kolayca tıkanabiliyor. Kalp damarlarında problem olduğu zaman özellikle yaşlı hastalarda göğüs ağrısı yerine nefes darlığı şikayetleri olabiliyor. Yani nefes darlığı damar tıkanıklığını da işaret edebiliyor.
Kalp Çarpıntısı
Çarpıntı olduğu zaman nefes darlığı oluşuyor. Bunun nedeni ise; kalp çok hızlı çarptığı için fazla oksijene ihtiyaç duyuyor ve hızlı çalıştığında vücudun ihtiyacı olan kanı dolaştırabilmek için nabız hızlı yükselip, daha fazla nefes almak istiyor. Kapakta darlık oluşuyor veya kapak açılmıyor ya da bir taraftan diğer tarafa kaçak oluyor. Kalbin bir bölgesinden diğer bölgesine kan kaçıyor. Temelde de kalp kası iyi çalışmadığı zaman akciğerde su toplanıyor. Özellikle ritim bozukluğu varsa o çarpıntının etkisiyle nefes darlığı ortaya çıkabiliyor.
Kansızlık
Kansızlık halinde nefes darlığı görülüyor. Çünkü anemide oksijeni taşıyacak olan hemoglobin seviyesi düşüyor. Ne kadar hava alınırsa alınsın oksijen düştüğü için dokular hipoksik yani oksijensiz kalıyor ve kişide nefes darlığı hissi oluyor.
Hipertiroidi
Tiroit hastalıklarından hipotiroidide kişi nefes darlığı yaşayabiliyor. Kişinin tiroit hormonu yeteri kadar çalışmıyor olabileceği gibi, metabolizması da yavaş olabiliyor.
Reflü
Reflü nefes darlığına yol açıyor. Mide asidinin yemek borusunda yarattığı ani tahribat, yanma hissiyle beraber kimi zaman nefes darlığı hissine yol açabiliyor.
Üre Yüksekliği
Böbrek hastalıklarında özellikle üre yüksekse ya da böbrek iyi çalışmıyorsa nefes darlığı tablosu ortaya çıkabiliyor.
Obstrüksiyon
Üst solunum yolunda obstrüksiyon varsa yani burundan iyi nefes alınamıyorsa bu sorun hissedilebiliyor.
Aşırı Kilo ve Gebelik
Aşırı kilo ve gebelik nefes darlığı nedenleri arasında yer alıyor. Karın içindeki basınç arttığı için nefes darlığı görülebiliyor.
Göğüs Deformitesi
Skolyoz gibi göğüs deformitelerinde, akciğerin kapasitesi iyi olmadığı için nefes darlığı yaşanıyor.
Akut Nefes Darlığı Neden Olur?
Aniden gelişen nefes darlıklarının nedenleri arasında şunlar bulunur:
- Anafilaksi,
- Astım,
- Karbonmonoksit zehirlenmesi,
- Kalbin etrafında aşırı sıvı birikmesi,
- KOAH,
- Coronavirüs,
- Kalp krizi
- Kalp ritim bozukluğu,
- Kalp yetmezliği,
- Zatürre ve benzeri akciğer enfeksiyonları,
- Pnömotoraks (Akciğerlerden hava kaçması)
- Akciğer kökenli kan pıhtısı,
- Ani kan kaybı
- Solunum yolunda tıkanma.
Kalbe Bağlı Nefes Darlığı Belirtileri
Kalb bağlı nefes darlığında şu belirtiler görülür:
- Nefes darlığı eforla ortaya çıkar,
- Nefes darlığına göğüs ağrısı eşlik eder,
- Çarpıntı yaşanır.
Bir kişide kalp yetmezliği olduğu zaman kalp büyüyor, kalp kasının kuvveti azalıyor ve kan yeterince pompalanamıyor. Akciğerlerden yeterince kan dönüşü olmadığını, iyi atılamayan kan nedeniyle akciğerlerde sıvı birikimi oluşuyor. Akciğer ödem yapıyor, bu da kişiyi solunum yetmezliğine ve solunum cihazına bağlanmaya götürebiliyor. Diğer nedense, damar tıkandığı zaman kalp kasını besleyen damarın iyi çalışmaması nedeniyle o bölgeye yeterince kan gitmemesi sonucu görülüyor. Kan akışı iyi olmadığında o kalp kası, aynı kalp büyümesindeki gibi zayıflıyor ve kişi kolayca tıkanabiliyor. Çarpıntı olduğu zaman nefes darlığı oluşmasınının nedeni ise: Kalp çok hızlı çarptığı için fazla oksijene ihtiyaç duyuyor ve hızlı çalıştığında vücudun ihtiyacı olan kanı dolaştırabilmek için nabız hızlı yükselip, daha fazla nefes almak istiyor. Kapakta darlık oluşuyor veya kapak açılmıyor ya da bir taraftan diğer tarafa kaçak oluyor. Kalbin bir bölgesinden diğer bölgesine kan kaçıyor. Temelde de kalp kası iyi çalışmadığı zaman akciğerde su toplanıyor.
Nefes Darlığı Belirtileri
- Göğüste sıkışma hissi,
- Aldığınız nefesin yetmemesi ve derin nefes almaya ihtiyaç duymanız,
- Hızlı nefes alma,
- Çarpıntı,
- Nefes alıp verirken ses çıkması.
Nefes Darlığı Nasıl Geçer?
Kronik nefes darlığı sorununuz varsa bir dizi yaşam tarzı değişikliği ile kendinizi rahatlatabilirsiniz. Nefes darlığını geçirebilecek öneriler arasında şunlar bulunur:
- Tütün ve tütün mamullerini tüketmeyin. Eğer KOAH'ınız varsa sigarayı bırakmak hastalığın ilerlemesini ve etkilerini azaltabilir.
- Kirli havadan, kimyasal ürünlerden, alerjenlerden, sigara içilen ortamlardan uzak durun.
- Sıcak havalarda tedbirli olun. Sıcak ve nemli havalarda dışarı çıkmamaya çalışın. Çok sıcak ve nemli ya da çok soğuk havada egzersiz yapmak, kronik akciğer sorunlarının yol açtığı nefes darlığını artırabilir.
- Yüksek rakımlı yerlere gitmekten kaçının, gitmek durumundaysanız, vücudunuzun yüksek rakımlı yerlerdeki düşük oksijen seviyelerine alışması için kendinize zaman ayırın, yorucu aktivitelerden uzak durun.
- Yukarıda saydığımız şartlar dışında doktorunuza danışarak düzenli egzersiz yapın. Bu sayede akciğer ve kalp eforunuz artar.
- Kiloluysanız egzersiz ve diyetle kilo vermek nefes darlığınız iyi gelebilir.
- Kronik akciğer ya da kalp hastalığınız varsa ilaçlarınızı kullanmayı ihmal etmeyin.
Nefes Darlığına Ne İyi Gelir?
Nefes darlığna iyi gelen öneriler:
- Sigara içiyorsanız bırakın.
- Çevresel toksinlere ve alerjenlere maruz kalmamak için maske kullanın.
- Altta yatan tıbbi sorun tedavisi için doktora başvurun.
- Obezite gibi bir sorununuz varsa kilo verin.
- Kalp problemleri için kolesterol seviyenizi ve kan basıncınızı kontrol altında tutun, düzenli sağlık kontrollerinizi ihmal etmeyin.
- Belirtileri takip edin. Ani başlayan nefes darlığı durumunda acil tıbbi desteğe başvurun.
Nefes darlığı şikayetinin hangi nedenden kaynaklandığının bilinmesi önemli. Çoğunlukla astım, zatürre, KOAH ve psikolojik nedenlerle gelişen nefes darlığından teşhis edildikten sonra tedavi uzman doktor tarafından verilir. Nefes darlığı ciddi hastalıkların belirtisi olabildiği için önemsenmeli ve şikayet durumunda acilen doktora gidilmelidir.
Nefes Darlığı Psikolojik Olabilir mi?
Nefes darlığı, psikojenik dispnenin tipik bir belirtisidir. Anksiyete yaşayan hastalar daha çok nefes almak istiyor ancak alamıyor. Kişiler nefesinin yetmediğini düşünüyor. Bu tablo heyecan, sınav stresi, başaramama hissi, üzüntü gibi durumlarla ortaya çıkıyor. Panik atak nefes darlığı yaşanmasında büyük bir etkendir. Kişi atak geçirirken nefessiz kaldığını hisseder. Psikolojik nefes darlığı için Psikiyatri doktoruna bilgi vermek gerekiyor.
Nefes Darlığı İçin Hangi Doktora Gidilir?
Özellikle ani başlayan nefes darlığı sorununda mutlaka acil tıbbi yardım alınmalıdır. Kronikleşen nefes darlığı şikayetlerinde ise Göğüs Hastalıkları uzmanına gidilmelidir. Sorunun kalpten kaynaklı olması durumunda devreye Kardiyoloji uzmanı girer.
Öksürük ve Nefes Darlığı
Solunum yolu enfeksiyonları da dahil olmak üzere bazı sağlık sorunlarında öksürük ve nefes darlığı bir arada görülebilir. Enfeksiyon nedenli olmayan öksürük ve nefes darlığına astım ve KOAH da neden olabilir.
Kronik öksürüğün en yaygın üç nedeninden birini astım oluşturuyor. Nefes darlığı, hırıltılı solunum, göğüste sıkışma hissi gibi şikayetlerin de eklendiği kuru öksürüğün geceleri ve egzersiz sırasında arttığı gözleniyor.
Solunum yollarının hasarlanması nedeniyle solunumu zorlaştıran ilerleyici bir hastalık olan KOAH, kronikleşen öksürüğün en ciddi sorumlularından biri. Öksürük, yemek yerken ya da konuşurken dahi yaşanabiliyor. Özellikle sigara kullanan kişilerde öksürüğe, yorgunluk ve nefes darlığının eklenmesi durumunda KOAH’ın araştırılması gerekiyor.
Nefes Darlığı Tanısı Nasıl Konur?
Kalp hastalıklarıyla göğüs hastalıklarının ayrımını hasta yapamaz. Özellikle KOAH hastalarının nefes darlığıyla kalp yetmezliği hastalarının göğüs ağrısı birbirine karışabiliyor, bazen de ikisi birlikte olabiliyor. Çünkü KOAH çok fazla ilerlediğinde kalp yetmezliğine yol açabiliyor. Akciğerlerde çok fazla sıvı olduğu zaman hava yollarına baskı yapabiliyor. Nefes darlığı tanısı için solunum fonksiyon testi, akciğer röntgeni, tomografi, elektrokardiyografi, ekokardiyografi gibi birçok görüntüleme yönteminin yanı sıra kan tetkikleri de yapılabiliyor.
